از میان روشهای کنترل بهداشتی فرآیند تولید ، روش تجزیه و تحلیل خطرو کنترل نقاط بحرانی که به سیستم HAZARD ANALYSIS CRITICAL CONTROL POINT یا HACCP معروف است ، به عنوان یک سیستم کنترل ایمنی از اهمیت خاصی برخوردار میباشد به طوری که سازمان های بین المللی و اجرائی قوانین نظارت بر مواد غذائی به طور جدی نسبت به تداوم وپیشبرد این روش در مزارع پرورشی حیوانات ودرپروسه تهیه غذاهای مورد نیاز انسان تاکید دارند.
نظام HACCP کلیه خطرات ونقاط بحرانی را درطول زنجیره تولید ، عرضه و مصرف ونیز بیماریهای ناشی از مصرف تولیدات را بوسیله گروه HACCP که از اطلاعات علمی ومدیریتی کافی برخوردار هستند مورد بررسی قرار می دهد وخطرات احتمالی را که درطول مراحل تولید سلامت مواد غذائی را تهدید میکند ، تعیین وبه طور دقیق اندازه گیری می نماید.
تاریخچه:
سیستم HACCP برای اولین بار از سوی شرکت PILLBURY ناسا وآزمایشگاههای ارتش آمریکا برای حفاظت مواد غذائی فضانوردان مورد استفاده قرارگرفت این سیستم و اصول اجرائی آن توسط کمیته غذائی CODEX که وظیفه اجراء استاندارهای مواد غذائی اعلام شده بوسیله دو سازمان FAO و WHO را برعهده دارد ،شرح داده شده است.
درسال 1996 به دنبال شیوع بیماری ناشی از میکرب ECDI 157 در کشور اسکاتلند ، آقای PENINGTON درگزارش خود توصیه نمود که به منظور حصول اطمینان از سالم بودن غذاها اصول HACCP در صنایع غذائی اجرا شود.
درحال حاضر درخصوص صنایع غذاهای دریائی و گوشت کشور انگلیس اجراء سیستم فوق الذکر به صورت قانون ومقررات ویژه ای مطرح است به طوری که شرکتهای صنایع غذائی بایستی به منظور تولید محصولات استاندارد این سیستم را رعایت نمائید.
درسال 1971 این روش در اولین کنفرانس بین المللی نگهداری مواد غذائی برای کارخانجات غذائی مورد توجه قرارگرفت . درطی سی سال اخیر این سیستم به عنوان اولین شیوه ایمن سازی وحفاظت دربرابر عوامل میکربی گسترش یافته است. کارآئی این روش از سایر روشهای رایج تعیین کیفیت مواد غذائی که مبنی بر آزمایش محصول نهائی است بیشتر است.
فرآیند HACCP شبیه به تکنیکهای ساخت کشور ژاپن می باشد که درآنها کیفیت محصول در بطن مراحل تولید طراحی می شود ژاپنی ها آموخته اند که کیفیت محصول نمی تواند با آزمایش کردن محصول نهائی حاصل شود و همین اصل در سلامتی مواد غذائی به کارگرفته می شود.
لی (LEE) اولین فردی بود که چگونگی به کارگیری این سیستم را برای محصولات دریائی بیان کرد.
بر اساس گزارش بازدید هیات اعزامی جامعه اروپا به ایران در زمینه فعالیت های اولیه صید تا عرضه آن به مصرف کننده محصولات آبزیان ایران در لیست A جامعه اروپا قرار گرفته است و در واقع فرآورده های کارخانه های فرآوری این ماده غذائی در ایران از نظراجرای استاندارد HACCP مورد قبول جامعه اروپا است که موقعیت بزرگی برای کشور است.
خلاصه ای از اجراء سیستم HACCP در کشور کانادا
کشور کانادا دارای سیستم بازرسی پیشرفته مواد غذائی به نام FSEP (Food SAFTY ENHANCMENT PROGRAM)است که بوسیله همکاری صنایع غذائی و دولت این کشور ایجاد شده و باعث افزایش ضریب سلامتی مواد غذائی گردیده است .
از سال 1991 روش مذکور توسط آژانس بازرسی غذا کشور کانادا ( CANADIAN FOOD INSPECTION AGENCY) در کارخانجات تولید گوشت ،شیر،فرآوری عسل ،میوه جات و سبزیجات ،پوسته تخم مرغ و کارخانجات جوجه کشی اعمال می شود و در برگیرنده تمام مراحل اجرائی و علمی سیستم HACCP می باشد.
در حال حاضر کلیه موسسات و کارخانجات فرآوری غذاهای دریائی و ماهی فعال دراین کشور دارای سیستم HACCPمی باشند و همچنین کشتارگاههای که به امر تولید گوشت اشتغال دارند و گوشت تولیدی خود را به کشور آمریکا صادر می کنند سیستم مذکور را در خط تولید خود رعایت می نمایند.
بر طبق مقررات بازرسین آژانس بازرسی غذائی کشور کانادا (CFIA) وظیفه دارند که از کارخانجات تولید مواد غذائی ،گزارشات و مستندات موجود در کارخانه و مراحل اجرائی سیستم HACCP در موسسات تولیدی بازدید بعمل آورند و چنانچه تشخیص دادند که سیستم مذکور مطابق آنچه درطرح پیش بینی شده نمی باشد می توانند نسبت به اصلاح آن مرحله اقدام نمایند و بدینوسیله سلامت ماده غذائی را تامین کنند.
صنایع غذائی کانادا سالهای زیادی است که به ارزش سیستم HACCP پی برده و به تدریج از ابتدای سال 1990 برنامه FSEP را درصنایع غذائی خود به اجرا درآورده است لذا با توجه به علاقه ای که صنایع مذکور نسبت به اعمال HACCP در مراحل تولید از خود ابراز داشته اند ، آژانس بازرسی مواد غذائی مصمم است که درخصوص کشتارگاههای دام وطیور وهمچنین سردخانه های آنها برنامه فوق الذکر را به اجرا درآورد.
دلائل عمده ای که باعث شده برنامه FSEP مورد توجه بخش دولتی و صنایع مواد غذائی کانادا قرار گیرد به شرح زیر است:
1- با توجه به اینکه پایه واساس برنامه FSEP، سیستم HACCP می باشد لذا با اجراء آن خطرات تهدید کننده مواد غذائی کاهش یافته و ضایعات مواد غذائی به حداقل خود می رسد.
2- کمیته غذائی CODEX سیستم HACCP را به عنوان استاندارد پذیرفته شده بین المللی مشخص کرده است که می تواند سلامتی مواد غذائی را تضمین کند . از طرفی کشورهای صادر کننده گوشت به ژاپن ، آمریکا و استرالیا باید این سیستم را جهت صادرات در صنایع گوشت کشور خود اجراء کرده باشند
3- با اجراء این سیستم بازرسین CFIA و کارکنان بهداشتی شاغل در صنایع مواد غذائی مسئولیت بیشتری احساس کرده و در قبال تعیین و از بین بردن خطرات احتمالی متعهد تر خواهند بود ودر نهایت بازرسی بهتر وموثرتری صورت خواهد پذیرفت.
برگرفته از سایت؛ انجمن علوم و صنایع غذایی ایران